.png)
Адкрыты ўрок часу
16 студзеня 2017
У год 155-годдзя Беларускай чыгункі музей лакаматыўнага дэпо Орша здабывае другое дыханне.
У адзінаццаці экспазіцыях — больш за тры тысячы экспанатаў: дакументы, фатаграфіі, макеты чыгуначнай тэхнікі. З сямейных архіваў у музейныя фонды
перавандравалі друкаваныя машынкі розных гадоў, грамафоны, фотаапараты. Усяго і не пералічыць. Маўклівыя сведкі мінуўшчыны, яны яскрава распавядаюць аб этапах станаўлення і развіцця
прадпрыемства, гісторыя якога налічвае амаль паўтара стагоддзя. Прычым за кожным з рарытэтаў - чалавечы лёс. Сёння немагчыма ўспомніць усіх, хто ў розныя гады вадзіў цягнікi,
рамантаваў паравозы, хто асвойваў новыя тыпы лакаматываў. Памяць пра іх жыве ў музеі, свята захоўваючы для нашчадкаў гістарычны летапіс дэпо — з канца XIX стагоддзя да
сённяшняга дня.
.jpg)
- Сваю гісторыю лакаматыўнае дэпо Орша вядзе з 1871 года. Гэта было невялікi будынак веернага тыпу на 12 стойлаў. Праца паравозных брыгад была цяжкай, бо паравозы
працавалі ў асноўным на дровах. Паспрабуйце падняць, да прыкладу, рыдлёўку. Важыць нямала, а бо плошча топкі паравоза была амаль семнаццаць квадратных метраў.
Уяўляеце, якой сілай валодалі ў той час памочнікі машыністаў і качагары, — з энтузіязмам пачынае экскурсію цяперашні захавальнік музейных фондаў Алег Аўтушенко
(на фота злева).
Алег Аляксандравіч — выдатны гід і апавядальнік. А яшчэ вельмі неабыякавы чалавек. За яго плячыма — не адзін дзясятак гадоў працы
за правым крылом лакаматыва. Затым некалькі гадоў прымаў удзел у наладцы навучальных трэнажораў для лакаматыўных брыгад у дэпо. А з кастрычніка мінулага
года — у якасці захавальніка музейных фондаў клапоціцца пра тое, каб гісторыя прадпрыемства не забылася.
Дарэчы, першы памочнік Алега Аляксандравіча на новым ніве — машыніст цеплавоза Сяргей Шыраеў (на фота справа). Сяргей Яўгенавіч таксама захоплены гісторыяй.
Асабліва яго цікавіць рарытэтны рухомы састаў, таму калегі могуць падоўгу абмяркоўваць «паравозную эру» прадпрыемства.
Дарэчы, макет-імітацыя будкі паравоза СУ ў натуральную велічыню — адзін з самых прыкметных і папулярных у наведвальнікаў экспанатаў. Створаны эксперыментальнай
брыгадай, якой кіраваў работнік дэпо, заслужаны рацыяналізатар СССР Анатоль Антонавіч Барташэвіч, зараз гэты рарытэт можна па праве назваць візітнай карткай музея. Дастаткова націснуць кнопку
і велізарны механізм «ажывае»: з імправізаванай топкі вырываецца яркае полымя, хуткасцямер адлічвае кіламетры, і вось ужо — як бы праз
гады — раздаецца надрывістае і хрыплы паравозны гудок.
Аглядаючы вітрыны музея, шчыра здзіўляюся таму, з якой любоўю захоўваюцца тут экспанаты: дзяржаўныя і галіновыя ўзнагароды, асабістыя рэчы, форма, дзеючы патэфон з пласцінкамі
(пры нас заводзілі!) І нямецкі фотаапарат даваеннага часу.
На ганаровым месцы — крэсла з абса-скаротай Рыга-Арлоўскай чыгункі. Прадмеце мэблі больш стагоддзя, а выглядае
практычна новым, толькі дзе-нідзе прыкметныя пацёртасці. Яшчэ адзін рарытэт, які звярнуў на сябе маю ўвагу, — даваенная друкаваная машынка. Магчыма, менавіта
на такі ж прамаці сучасных кампутараў у пачатку ХХ стагоддзя вялося справаводства і ў паравозным дэпо Орша.
Адзін з асноўных стэндаў прысвечаны, вядома ж, легендарнаму чыгуначнікаў, Герою Савецкага Саюза — Канстанціна Заслонава. Біяграфія, лісты, напісаныя яго рукой,
у якіх малады начальнік паравознага дэпо дзеліцца з роднымі сваімі планамі. Планамі, спраўдзіцца якім перашкодзіла Вялікая Айчынная. Вайна перакрэсліла надзеі многіх аршанскіх
чыгуначнікаў, упісаўшы іх імены ў несмяротны летапіс. У гэтым спісе і імя машыніста легендарнага «крылатага» бронецягніка № 60 Георгія Зайцава, былога слесара
дэпо, — лётчыка знішчальніка, таксама Героя Савецкага Саюза Івана Семенюка. Гісторыя пра тых, хто ваяваў за Радзіму — у асобнай экспазіцыі
музея.
.jpg)
Частыя госці ў музеі - маладыя работнікі дэпо.
А ў памяць аб тых, хто загінуў - імправізаваны вечны агонь. Дарэчы, калі Алег Аляксандравіч распавядае пра гісторыю Вялікай Айчыннай, то абавязкова ўключае гучнагаварыцель. Голас
Левітана і фатаграфіі разбуранага дэпо — мацней, бачна і вагавіцей тысячы слоў.
Сцены музея ўпрыгожвае мноства фатаграфій работнікаў дэпо, удастоеных высокіх урадавых узнагарод, ганаровых чыгуначнікаў, ветэранаў прадпрыемства. Пад асобным шклом — зборнік
успамінаў заслужанага работніка дэпо, вэтэрана, які нядаўна адзначыў свой 90-гадовы юбілей, — Сяргея Васільевіча Шнiткова. Чытаючы напісаныя ім радкі, цяжка стрымаць эмоцыі - такія
людзі заслугоўваюць асаблівага павагі. І не толькі з-за ганаровага ўзросту: іх жыццё - прыклад самаадданага служэння любімай справе і роднай
магістралі, годнага для пераймання.
Дарэчы, цяперашняе пакаленне чыгуначнікаў - частыя госці музея. Многія — праўнукі ветэранаў вайны і працы, што глядзяць з чорна-белых фотаздымкаў. Сярод іх — машыніст электравоза Аляксей Янкоўскі - самы малады прадстаўнік працоўнай дынастыі, стаж якой
у дэпо — не адзін дзясятак гадоў, слесар Сяргей Блюм — унук машыніста паравоза Уладзіміра Іванавіча Блюм, які заснаваў музей і на працягу 16
гадоў быў захавальнікам яго фондаў. А колькі яшчэ шляхетных прозвішчаў дзядоў і прадзедаў могуць назваць цяперашнія работнікі прадпрыемства!
- Я таксама прыйшоў на магістраль па прыкладзе свайго дзядулі Дзмітрыя Сцяпанавіча Кажанава. У свой час ён працаваў машыністам паравоза, так што я, можна сказаць,
працягваю сямейную традыцыю, — распавядае машыніст электравоза Дзмітрый Піліпавіч. — У музеі бываю часта. І пазнаю нешта новае, бо кожны экспанат
цікавы па-свойму.
Крэсла з абрэвіятурай Рыга-Арлоўскай чыгункі.
- Я заўсёды выкарыстоўваю магчымасць пабываць здесь. Ведь гледзячы на гістарычныя экспанаты, адчуваеш, як змянілася магістраль, — прызнаецца работнік дэпо Юлія
Каласоўская. — Тут яшчэ можна ўбачыць паравозы, а выходзіш на станцыю Орша-Цэнтральная — і перад
вачыма — сучасныя кітайскія электравозы. Вось яно — подых часу.
Дарэчы, у ліпені 1995 году Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка наведаў дэпо і музей. Кіраўнік дзяржавы пакінуў памятны запіс у кнізе водгукаў. А ў гэтым годзе, спадзяюцца аршанскія
локаматыўщыкi, гасцей у музея толькі дадасца. Бо ў ХХІ стагоддзі ён не страціў свайго значэння, а яго дзверы па-ранейшаму адкрыты для
ўсіх жадаючых.
У лакаматыўным дэпо Орша бурліць жыццё: абнаўляецца рухомы састаў, мяняюцца тэхналогіі. Планы ёсць і ў музейнага захавальніка Алега Аўтушенка.
- Хочацца зрабіць многае. З'яўляюцца новыя экспанаты — трэба вызначыць для іх годнае месца. Ды і існуючыя экспазіцыі неабходна падтрымліваць на належным узроўні.
Акрамя таго, хацелася б сістэматызаваць і перанесці на электронныя носьбіты архіў відэаматэрыялаў аб нашым прадпрыемстве. А гэта як мінімум дзясятак
касет, — дзеліцца задумкамі Алег Аляксандравіч. І, памаўчаўшы, дадае: — Музей бо, як жывы арганізм, пастаянна патрабуе і пільнай увагі, і часу.
Таццяна Мазур
