13 красавіка 2016

26 красавіка спаўняецца 30 гадоў з моманту аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Тады ж, у 1986-м, стартавала міжнародная сацыяльна-творчая праграма «Чарнобыльскі шлях — дарога жыцця па роднай зямлі".

У ліку першых адгукнуўся на заклік і праехаў з канцэртамі па чарнобыльскіх раенах тады яшчэ зусім малады ансамбль беларускай песні, а цяпер заслужаны калектыў Рэспублікі Беларусь «Церніца» Культурна-спартыўнага цэнтра Мінскага аддзялення.

На працягу 15 гадоў розным складам ен ездзіў па гарадах і весках, якія пацярпелі ад аварыі. З 2001-га артысты бывалі ў асобных раенах, але ўжо не ў рамках «Чарнобыльскага шляху». У гэтым годзе «Церніца» аднавіла свой удзел у праекце. Аб гэтым наша размова з адным з яе нязменных кіраўнікоў Іосіфам Несцяровічам.
- Іосіф Аляксандравіч, вы пачалі ўдзельнічаць у праграме «Чарнобыльскага шляху» аднымі з першых. Чаму?
- Усе вельмі проста. Калектыў да таго часу набіраў папулярнасць, у ім было шмат моладзі - тады камсамольцаў. Калі з'явілася ідэя праграмы, аддзел культуры ВЛКСМ(б) прапанаваў прыняць у ей удзел. Мы пагадзіліся. Хацелася падтрымаць людзей, якія апынуліся ў такой няпростай сітуацыі, падняць іх дух.

«Чарнобыльскі шлях» быў не толькі важнай сацыяльнай праграмай, але і сур'езнай праверкай на трываласць для самога калектыву. Канец лета — восень 1986-га сталі знакавым перыядам для станаўлення ансамбля. Хто-небудзь з удзельнікаў той адсеяўся, паколькі быў пастаянна заняты, хто-то не вытрымаў напружання. Мы напрацоўвалі праграму прама там, на «Шляху». Таму што лепш, чым гледачы, ніхто не падкажа, што трэба рабіць на сцэне. Тады мы аб'ехалі ўсе раены Гомельскай і Магілеўскай абласцей. Больш за ўсе, вядома, Магілеўскай, дзе людзей высялялі імгненна. Потым пераключыліся на Брэстчыну. Калясілі па пяць-шэсць дзен. Аб'едзем усе раены, вернемся адпачыць — і зноў у дарогу. З-за пастаянных паездак артыстам нават некалі было зрабіць так званую кніжку чарнобыльца. Калі сабраліся падаць заяву, гэта пасведчанне ўжо перасталі выдаваць.

- Не страшна было знаходзіцца ў забруджанай зоне?
- Мы нічога не ведалі - чаго нам палохацца было? (смяецца). Ніхто не ведаў, як гэта будзе адбівацца: радыяцыю не бачыш, не чуеш і не адчуваеш. Адчувалі толькі, калі выступалі вельмі блізка да Чернобы-лю (было і такое) — у 11 км ад станцыі ў свінцовых наметах працавалі. Радыяцыя на звязкі дзейнічала: паспяваем паўгадзіны… і голас знікае.

- А калі інфармацыі стала больш, які настрой быў у людзей?
- Проста працягвалі ездзіць. Вельмі спакойна ставіліся: трэба — значыць трэба. Калі былі ў тых весках, у якія перасялялі з зоны адчужэння, сустракалі ўжо знаемых гледачоў. Некаторыя плакалі: «Дома кожны камячок зямлі сваімі рукамі перабраў, усе роднае было. А тут… Добра, месцы шмат, але ўсе пачынаць спачатку! І сады садзіць, і зямлю апрацоўваць». Цяжка было, і мы стараліся падтрымаць, як маглі. Колькі разоў бывала: калі даведваліся, што мы недалека выступаем, збіраліся поўныя клубы з суседніх весак. Прасілі «Церніцу» паслухаць!» І потым два-тры гадзіны спявалі,танцавалі разам з намі. Мы не маглі адмовіць, самі разумееце. Усіх бачылі, ведалі, не раз там бывалі.

- Наколькі мне вядома, «Церніца» ніколі не выконвае чужыя песні. З якім рэпертуарам вы ўпершыню бралі ўдзел у «Чарнобыльскім шляху»?
- З блокам народных песень. Шчыра кажучы, дакладны спіс наўскідку не ўспомню — шмат гадоў прайшло. Мы спяваем і лірычныя, і танцавальныя. Заўседы робім праграму з лепшымі балетмейстерами, вельмі выкладываемся самі. Зрите-гэта бачаць. Да прыкладу, усім падабалася палеская «Ой, гыля, гыля». Стараліся выбраць самы лепшы матэрыял, потым што-то мянялі, дадавалі аўтарскае. Праграма «жывая», яна змяняецца ў залежнасці ад рэакцыі гледачоў. Паспрабавалі песню, падабаецца — пакідаем, не спадабалася — шукаем іншую. Што-то самі прыдумлялі, што-то ў іншых "падглядал". Ніколі не забуду, як падчас праграмы ў 1996-м мы трапілі на выступ аднаго ансамбля. Ніколі такога не бачыў: бабулі спявалі разам ужо 70 гадоў! Усім далека за восемдзесят, некаторым — каля дзевяноста. Мы з захапленнем назіралі і слухалі гэта шматгалоссе.

- Ці есць пастаянныя знаемыя ў гарадах, у якія вы прыязджаеце не ў першы раз?
- Вядома. Шкада, што многіх ужо няма ў жывых… Быў дзед Юрка ў Ушаках (Чэрыкаўскі раен Магілеўскай вобласці). Адзін з найстарэйшых жыхароў гэтай дрэў-ні. Іх там было двое такіх, якія не пажадалі пераязджаць. Потым дзед Юрка застаўся адзін. Мы ў яго бывалі, распытвалі, як справы. Прывозілі хлеб, каўбасу і што-то яшчэ па дробязі. Там растуць два найбуйнейшых клену, ен заўседы нарыхтоўваў кляновы сок і любіў ім частаваць гасцей.

- 9 мая «Церніце» споўніцца 32 гады. Што ў працы ансамбля змянілася за гэты час?
- Цяжка параўноўваць, бо гэта ўжо пяты склад. Я як раз нядаўна казаў, што вельмі хацелася б сабраць першы калектыў, каб цяперашнія ўдзельнікі паслухалі і паглядзелі. Першая «Церніца» — гэта, можна сказаць, фанатыкі з народа. Яны валодалі велізарным запасам песень, самі прыносілі тэксты. Цяперашні склад — таксама сапраўдныя прафесіяналы. Але адбор стаў значна больш жорсткім. Пасля сямі-васьмі гадоў у калектыве выпрацоўваецца «фірменнае» стаўленне да сцэны, да песень, танцаў і ўвогуле чаго заўгодна. Наша моладзь вельмі таленавітая!

- Якія гарады вы наведалі ў гэтым годзе ў рамках чарнобыльскай праграмы?
- Ужо пабывалі больш чым у дзесяці… Жылі ў Слаўгарадзе — добрае месца, прыемнае. Затым былі Касцюковічы, потым Сураж, Клімавічы і Шумячи (Рос-гэтая). Затым — у Краснапольскім раене і Чэрыкаве, адкуль вярнуліся ў Мінск. Выступалі ў Гродзенскай вобласці. Залы поўныя! Дзеля гэтага заўседы варта ехаць: людзі нашы выступленні успрымаюць на ўра. А бо апошні раз мы там былі ў 1989 годзе. Наступны выезд — у Мар'інагорскі аграрна-тэхналагічны каледж. Мы там не раз былі разам з Ігарам Лучанком. Гэта яго малая радзіма. На мінулым тыдні побы валі таксама на Браншчыне (паселак Чырвоная Гара), Чарнігаўшчыне (горад Корюковка), Гомельшчыне (Буда-Кашалева, Доб — руш, Чачэрск і Корму). Вельмі рады, што ў гэтым годзе зноў прынялі ўдзел у гэтай міжнароднай праграме. Моладзь паездзіў па гарадах і весках, убачыла, як людзі жывуць, як успрымаюць народныя песні. Гэта, безумоўна, патрэбная і важная справа.

Гутарыла Ганна ЛІСІЦА