19 жніўня 2016

Адзін з найстарэйшых ветэранаў вайны і працы Беларускай магістралі Іосіф Мацюшэўскі адзначыў свой 100-гадовы юбілей. Яго працоўны стаж — 44 гады, вялікая частка з якіх аддадзена Аршанскаму вагоннага дэпо. А працоўная біяграфія пачалася яшчэ да Вялікай Айчыннай.

Зрэшты, за плячыма гэтага чалавека яшчэ і савецка-фінская вайна. Іосіф Іванавіч узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны I ступені, нагрудным знакам «Выдатны артылерыст», двума медалямі «За баявыя заслугі", медалямі «За ўзяцце Кенігсберга», «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941 — 1945 гг.», «За перамогу над Японіяй «, юбілейнымі медалямі…

Іосіф быў самым малодшым дзіцем у сям'і. Яго дзед — удзельнік абароны Шыпкі ў руска-турэцкай вайне 1877 — 1878 гг., Бацька служыў на браняносцы «Севастопаль» і ў складзе эскадры адмірала Раждзественскага удзельнічаў у Цусімскай бітвы руска-японскай вайны. У гады рэвалюцыі і Грамадзянскай вайны працаваў токарам у паравозным дэпо Варонеж. Пасляваенны голад вымусіў яго перавезці сям'ю на малую радзіму. Мацюшэўскі абгрунтаваліся недалёка ад цяперашняга прыпыначнага пункта Трацiлава ўчастка Мінск — Орша. Маленькаму Язэпу было 10 гадоў, калі ад тыфу памерла яго маці, якую неўзабаве замяніла мачыха. А потым быў арыштаваны бацька, абвешчаны польскім шпіёнам. Але праўда перамагла, і ён вярнуўся дадому. А праз некалькі гадоў памёр.

Іосіф, які марыў стаць машыністам, пасля заканчэння сямі класаў паступіў у Віцебскае чыгуначнае ФЗУ, дзе атрымаў спецыяльнасць памочніка машыніста і слесара. Там жа асвоіў навыкі тэлеграфіста. Як і многія юнакі, хацеў займацца ў аэраклубе, але не прайшоў медкамісію. У 1937 годзе быў прызваны ў армію — патрапіў служыць у Яраслаўскі дасведчаны чыгуначны полк, дзе атрымаў пасведчанне машыніста пад'ёмных механізмаў.

А потым пачалася Другая сусветная вайна. Полк Мацюшэўскага быў накіраваны ў Заходнюю Украіну, дзе на станцыі Ракітна вайскоўцы будавалі драўляныя масты. Яны аднаўлялі штучныя збудаванні і пасля заканчэння савецка-фінскай вайны. Калі яна пачалася, полк, які размяшчаўся пад Кіевам, перакінулі на поўнач — на фінскую станцыю Пятiярве. Іосіф Іванавіч не па чутках ведае, што такое «лініі Маннергейма». У жорсткія маразы, якія даходзілі да мінус 45С0, працавалі днём і ноччу, разгружаючы танкі і цяжкую зброю. Мацюшэўскаму неабходна было ўвесь час трымаць у працоўным стане даручаны яму паравой чыгуначны 45-тонны кран. А потым было будаўніцтва моста праз раку Днестр на станцыі Рыбніца ў Бесарабіі, тэрыторыя якой напярэдадні ўвайшла ў склад СССР.

Пасля чатырох гадоў службы восенню 1940-га Мацюшэўскі вярнуўся ў Оршу, працаваў у паравозным дэпо слесарам, памочнікам машыніста. І зноў вайна — Вялікая Айчынная. У ваенкамаце, куды ён адразу ж прыйшоў без позвы, атрымаў бронь чыгуначніка. Быў задзейнічаны ў эвакуацыі. Аднак сам не паспеў з'ехаць і застаўся ў Оршы. Падчас акупацыі пад пагрозай растрэлу работнікі дэпо павінны былі штотыдзень адзначацца ў паліцыі. За сабатаж і няяўку ўсю сям'ю расстрэльвалі без суда і следства.

Яшчэ да вайны Іосіф пазнаёміўся з настаўніцай са Шклова. Каб Стасю не сагналі ў Нямеччыну, яны распісаліся ў студзені 1942-га. Спачатку маладыя жылі ў Оршы, але пасля бамбаванняў горада, калі быў цалкам спалены іх дом, перабраліся ў Шклоў. Да жонцы часта прыходзілі партызанскія сувязныя з ліку былых вучняў. А неўзабаве Язэп і сам стаў байцом 10-га атрада партызанскай брыгады «Чэкіст». Камандзірам аддзялення быў Рыгор Вярбіцкі, брыгаду ўзначальваў Герасім Цэгла. Разам з іншымі партызанамі Іосіф Мацюшэўскі удзельнічаў у рэйкавай вайне. У ноч з 27-га на 28-га мая 1944 г., напярэдадні наступальнай аперацыі «Баграціён», яго атрад арганізаваў засаду на станцыі Лотва, дзе стаяў цягнік з нямецкай артылерыяй. У баі Іосіф Іванавіч атрымаў сур'ёзнае раненне: куля прайшла навылёт праз лёгкае. Трое сутак разам з іншымі параненымі яго хавалі ў балоце, а затым адправілі на Вялікую зямлю. Пасля выпіскі ён трапіў у артылерыйскую разведку. Ваяваў у складзе 3-га Беларускага фронту. Вызваляў Літву, затым удзельнічаў у кровапралітных баях у Прусіі, у штурме Кенігсберга, дзе і сустрэў Перамогу. Гэты дзень ён да гэтага часу памятае да дробязяў.

Але на гэтым вайна для яго не скончылася. У чэрвені 1945-га полк адправілі на Забайкальскі фронт. Эшалон ішоў праз Мінск, адкуль Мацюшэўскі «ірвануў" на спадарожных паравозах ў Оршу пабачыць родных, якія лічылі яго загінулым. Дома Язэпа Іванавіча чакаў прыемны сюрпрыз: ён упершыню ўбачыў свайго паўтарагадовага сына, названага ў яго гонар. Канчаткова дадому ён вярнуўся восенню 1945-га.

З-за раненні медыкі не дазволілі чыгуначнікаў працаваць на паравозе. Іосіф Іванавіч уладкаваўся ў вагоннае дэпо, 12 гадоў быў цягніковая майстрам, потым начальнікам цягніка, узначальваў камсамольскую брыгаду. Ездзіў на Корасцень, Харкаў, Данецк. У адной з такіх паездак сам прымаў роды. Паспеў скончыць Аршанскі галіновы тэхнікум. На заслужаны адпачынак пайшоў быўшы інструктарам рэзерву правадыроў.

Сёння, нягледзячы на ўзрост, Іосіф Іванавіч любіць чытаць, актыўна цікавіцца галіновымі і сусветнымі навінамі, любіць успамінаць былое, ён добры суразмоўца. За сваё жыццё пабудаваў дом, пасадзіў два саду, разам з жонкай выхаваў сына і дзвюх дачок. У яго трое ўнукаў і чацвёра праўнукаў. Чатыры пакалення Мацюшэўскіх часта збіраюцца разам, і Іосіф Іванавіч, безумоўна, заўсёды ў цэнтры ўвагі. Не зменяць сваю традыцыю і ў яго векавы юбілей.

Вольга Арлова