Легендарны чыгуначнік, які зрабіў вялікі ўклад у развіццё не толькі Аршанскага чыгуначнага вузла, але і стальной магістралі Беларусі. Гэта Герой Сацыялістычнай працы Іван Васільевіч Манькоўскі.

 

Нарадзіўся Іван Васільевіч Манькоўскі 4 кастрычніка 1895 года ў шматдзетнай сям'і чыгуначнікаў. Сям'я Манькоўскіх больш за паўстагоддзя жыла на 548-м кіламетры перагону Орша — Коханава бацька Івана пабываў рабочым і старэйшым рабочым, брыгадзірам шляху і дарожным майстрам, маці доўгія гады ахоўвала чыгуначны пераезд. За доблесную і шматгадовую працу Васілю Цімафеевічу Манькоўскаму ў 20-х гадах мінулага стагоддзя было прысвоена званне Герой Працы. Для Івана бацька заўсёды быў узорам адносіны да працы і любові да справы ўсяго свайго жыцця. Па заканчэнні сельскай школы ў 1912 годзе Іван вучыўся на Першых Маскоўскіх электратэхнічных курсах, пасля якіх стаў працаваць на станцыі Рыга-1 Рыга-Арлоўскай чыгункі канваірамі тэлеграфа, а затым дзясятнікам сувязі ў кіраванні дарогі. Там яго застала Першая Сусветная вайна. Кайзераўская Германія акупавала Прыбалтыку. Івану прыйшлося перабрацца ў Віцебск. 1 мая 1917 года маладога сувязіста прызначылі старшым механікам сувязі на лініі Віцебск-Арол, а ў 1918 годзе — начальнікам ўчастка сувязі ў Магілёве.

 

Вынікаючы вехам гісторыі, па Брэсцкаму мірнаму дагавору павінна была пачацца перадача Расійскай дзяржаве акупаваных немцамі чыгунак і тэрыторыі ад Оршы да Гомеля, ад Жлобіна да Мінска, паблізу якога стала праходзіць дзяржаўная мяжа з былым Варшаўскім губернатарствам царскай Расіі, што абвясціла ва ўмовах нямецкай акупацыі самастойнасць панскай Польшчы. Тады Іван Манькоўскі быў ужо досыць вядомы на сеткі дарог. Газета «Гудок» 7 лістапада 1935 года пісала, што Івану Васільевічу Манькоўскаму было даручана ўзначаліць групу прыёмкі сувязі і арганізаваць сувязь з цэнтрам, чыгуначнымі станцыямі і вузламі вызваленнай тэрыторыі, і ён выканаў заданне бліскуча.

 

Распавядаючы аб жыццёвым шляху Івана Васільевіча, карэспандэнт газеты адзначаў, што ў кастрычніку 1919 года Манькоўскага прызначылі начальнікам ўчастка сувязі ў Оршы. Фактычна ён у 23 гады стаў адным з першых савецкіх начальнікаў дыстанцыі сігналізацыі і сувязі. Таму Івана Васільевіча Манькоўскага па праву можна лічыць родапачынальнікам і першым кіраўніком нашай Аршанскай дыстанцыі сігналізацыі і сувязі.

У Оршы Іван Васільевіч праявіў не толькі свае арганізатарскія здольнасці, але і талент вынаходніка. Ён прыўнёс культуру ў вытворчасць. Па словах відавочцаў у яго службовым кабінеце на вокнах стаялі кветкі. Высокі шафа быў напоўнены кнігамі. Сам Іван Васільевіч быў рухомым, напорыстым, заўсёды начыста паголены і падцягнуты. Гледзячы на начальніка, выглядалі ахайна і ўсе супрацоўнікі. Высокая культура вытворчай абстаноўкі пакідала незгладжальнае ўражанне, ва ўсіх, хто быў з ім знаёмы.

 

Манькоўскі абсталяваў унутрыкомнатную сувязь у будынку аддзялення. Дыстанцыя забяспечыла выбарчай селектарнай сувяззю ўчасткі Орша-Лепель, Орша-Коханава, Орша-Краснае. Сувязісты Манькоўскага абсталявалі ўнутрыдэпаўскую сувязь у знакамітым паравозным дэпо Орша, начальнікам якога стаў будучы Герой Савецкага Саюза Канстанцін Заслонаў.

 

Іван Манькоўскі карыстаўся абсалютным аўтарытэтам не толькі ў дыстанцыі сувязі, але і на іншых прадпрыемствах Оршы. Па прапанове працоўных яму напярэдадні 1 Мая 1929 года ўручылі каштоўны падарунак: партрэт Леніна. Адданы сваёй  любімай справе ў калектыве аршанскіх сувязістаў ён выхоўваў беражлівыя адносіны да кожнага вінціку. З 60 тэхнікаў, якія працавалі на дыстанцыі, 56 былі падрыхтаваны на месцы пад непасрэдным кіраўніцтвам Івана Васільевіча. На ўсіх станцыях Аршанскага вузла ручныя пераводы стрэлак і кіраванне семафорамі да 1935 годзе замененыя электрычнай цэнтралізацыяй і сігналізацыяй. Манцёры, механікі і сігналісты (былыя стрэлачнікі)  сачылі за станам прыбораў. «Больш за ўсё я спаганяю за дрэнную бачнасць сігналаў. Сляпыя сігналы — крыніца аварый», — казаў Іван Васільевіч. Навучаючы іншых, ён пастаянна вучыўся сам. Яго тэхнічныя думкі ўзбагацілі транспарт каштоўнымі вынаходствамі: вагонам СЦБ, роварам-дрэзінай для электрамеханіка сувязі акалотка, выпрабавальным шчытом для цягніковых тэлефонаў.

 

Узначаленая ім дыстанцыя сувязі была лепшай у краіне. Вялікая і малая механізацыя, высокая культура вытворчасці, пастаянная вучоба — патрабаванні, якімі кіраваўся Манькоўскі. «Нашы дарагія і дакладныя прыборы павінны працаваць безадказна. У гэтым гарантыя бяспекі руху. Але для гэтага неабходна паставіць нашы прыборы ў культурныя ўмовы», — гаворыцца ў адным з артыкулаў І. В. Манькоўскага.

 

У кнізе «Развіццё аўтаматыкі тэлемеханікі і сувязі на жалезных дарогах» пад рэдакцыяй канд. тэхн.навук. Б. С. Разанцава гаворыцца «Так, добра быў вядомы станоўчы вопыт Аршанскай дыстанцыі Маскоўска-Беларуска-Балтыйскай чыгункі, начальнікам якой быў І. В. Манькоўскі. На гэтай дыстанцыі яшчэ да загаду НКПС № 90/Ц ўвялі сістэму планава-папераджальнага рамонту, арганізавалі сістэматычнае павышэнне кваліфікацыі кадраў, дамагліся надзейнай працы прылад. Дыстанцыя трывала ўтрымлівала пераходзячы Чырвоны сцяг дарогі».

 

І не выпадкова ў студзені 1936 года пастановай Саўнаркама ён быў зацверджаны членам Савета пры НКШЗ - народным камісарыяце шляхоў зносін. 4 красавіка 1936 года, калі вялікая група чыгуначнікаў ўзнагароджвалася ордэнамі, І. Манькоўскі быў удастоены ордэна «Знак Пашаны».

2 чэрвеня 1936 года яго, ганаровага чыгуначніка і ардэнаносца, прызначылі начальнікам службы сувязі Калінінскай жалезнай дарогі.

 

Ён пераехаў у Ржэў, жыў у будынку на беразе Волгі, у якім, дарэчы, драматург А. Астроўскі пісаў сваю «Навальніцу». Работнікі дыстанцыі прывыклі бачыць Івана Васільевіча на самых адказных участках, дзе была патрэбна яго аператыўная дапамога. Ён заўсёды ішоў свайму правілу: асабіста правяраў працу людзей.

У пачатку Вялікай Айчыннай вайны Манькоўскі працуе ва ўзаемадзеянні з перадавымі часткамі Чырвонай Арміі. На лініі Масква-Ленінград са сваім калектывам ён забяспечваў сувяззю штаб Калінінскага фронту. Кіраванне чыгункі перабралася на станцыю Мядведзева, дзе і быў галоўны вузел сувязі магістралі. Знаходзячыся на поўнач ад Смаленска, Манькоўскі адступаў з войскамі і сувязістамі, але не па шпалам, а па балотах і лясах. Ён вывеў з акружэння вялікую групу байцоў і чыгуначнікаў. І зноў праца ў суровую зіму сорак першага. Калі разграмілі немцаў пад Масквой, Манькоўскі са сваімі спецыялістамі ішоў за надыходзячымі  войскамі Калінінскага фронту. Сувязісты не заўважалі ні гурбаў, ні завірухі, ні маразоў. Дзяўблі мерзлы грунт. Слупы рыхтавалі  ў лесе. У снезе па абочынах збіралі ўсё, што можна пусціць у справу, што магло б спатрэбіцца для найхуткага аднаўлення пашкоджаных ліній. Адступаючы вораг густа мінаваў перагоны. Манькоўскі чарціў схему за схемай, пакуль не  разгадаў сакрэт устаноўкі мін і не знойдзены спосаб іх хуткага  абясшкоджвання. 150 кіламетраў пяціправоднай лініі працягнулі яны, ідучы разам з салдатамі першага эшалона. Нават у цяжкіх умовах вайны ён працягваў вынаходзіць. Прыдумаў пераносную селекторную станцыю для злучэння аб'ектаў ўчастка, увёў на дарозе дубляванне сувязі, выкарыстоўваючы для гэтага мясцовыя лініі. Будаваў абыходныя лініі на вузлах, якія падвяргаліся частым бамбаванням і абстрэлам. 24 ліпеня 1942 года ён быў узнагароджаны салдацкім медалём «За адвагу» №66862.

 

І яшчэ адзін факт: — З Аршанскіх сувязістаў у першыя дні вайны было сфарміравана воінскае падраздзяленне, якое ўзначальваў Н. В. Манькоўскі, намеснік начальніка гарадской канторы сувязі — гэта родны брат І. В. Манькоўскага.

 

Жыццё Івана Васільевіча абарвалася ў ноч з 14 на 15 сакавіка 1943 года на дарожным вузле сувязі ў Мядведзева пры моцнай бамбёжцы, да апошняга ўздыху ён кіраваў вузлом сувязі. Яго хавалі 18 сакавіка, калі з самалётаў сыпаліся запальныя бомбы. Труну паставілі ў вагоне, так як ні адзiн будынак не ацалеў.

 

Цяпер вуліца, на якой знаходзіўся дарожны вузел сувязі ў Медведзева, носіць імя Івана Манькоўскага.

Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 5 лістапада 1943 года «За асаблівыя заслугі ў забеспячэнні перавозак для фронту і народнай гаспадаркі і выдатныя дасягненні ў аднаўленні чыгуначнага гаспадаркі ў цяжкіх умовах ваеннага часу» Манькоўскаму Івану Васільевічу прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы. Узнагароджаны ордэнамі Леніна (5 лістапада 1943, пасмяротна), «Знак пашаны» (04.04.1936), медалём «За адвагу» (24 ліпеня 1942).

 

Ён першы з ураджэнцаў Беларусі, удастоены вышэйшай узнагароды Радзімы, як і першы ў Калінінскай (цяпер Цвярской) вобласці, дзе працаваў і загінуў.

 

У Аршанскай дыстанцыі сігналізацыі і сувязі добра ведаюць пра заслугі і подзвігі Івана Манькоўскага і, безумоўна, ганарацца першым кіраўніком свайго прадпрыемства, якому ён прысвяціў 17 гадоў.